Öz

Arka Plan: Sigara bağımlılığı, birbirini karşılıklı olarak etkileyen ve pekiştiren birçok faktörün birleşiminden oluşan çok boyutlu bir süreçtir. Sigaranın fiziksel bağımlılığı, arzu, özlem ve ihtiyaç evrelerinden geçerek ilerler; bağımlılık düzeyinin artması sigara isteğine karşı koymayı daha da zorlaştırır. Fiziksel bağımlılıktaki bu ilerlemeye, tütün bağımlılığının ek bir boyutunu oluşturan artan psikolojik bağımlılık eşlik eder. Tıp eğitiminin stresli ortamı, öğrencilerin nikotin bağımlılığının incelenmesini gerektirmektedir. Çalışmamızda, tıp öğrencilerinde sigara içmenin hem fiziksel hem de psikolojik boyutlarını inceleyerek, bu popülasyondaki nikotin bağımlılığı düzeylerini değerlendirmek amaçlanmıştır.

Yöntemler: Bu çalışma, Türkiye’de bir tıp fakültesine kayıtlı 169 tıp öğrencisi ile yürütülen kesitsel bir çalışmadır. Veriler, sosyodemografik bilgileri içeren bir anket, Fagerström Nikotin Bağımlılık Testi (FTND) ve Sigaranın Psikolojik Bağımlılığını Değerlendirme Testi (TAPDS) aracılığıyla toplanmıştır. Kategorik değişkenler sayı ve yüzde (%) olarak, sürekli değişkenler ise ortalama ± standart sapma (SS) veya medyan (interkuartil aralık, IQR) şeklinde raporlanmıştır. Dağılımın normalliğini değerlendirmek için Kolmogorov-Smirnov testi kullanılmıştır. Normale dayalı grup karşılaştırmalarında bağımsız örneklem t-testi, tek yönlü ANOVA, Mann-Whitney U testi ve Kruskal-Wallis testi kullanılmıştır. TAPDS skorunun bağımsız belirleyicilerini tanımlamak için çoklu doğrusal regresyon analizi yapılmıştır.

Bulgular: FTND’nin medyan skoru 3.0 (IQR 1.0-6.0) olarak bulunmuştur. TAPDS skorunun ortalaması 49.40 ± 9.98’dir. Sigara başlama yaşı kadınlarda erkeklere göre anlamlı şekilde daha yüksek bulunurken (p=0.039), günlük içilen sigara sayısı anlamlı şekilde daha düşüktür (p=0.015). FTND ve TAPDS skorları arasında orta düzeyde pozitif bir korelasyon saptanmıştır (r=0.459, p<0.001). Günde içilen sigara sayısı, sigaraya başlama yaşı ve FTND skorlarının dahil edildiği çoklu doğrusal regresyon modelinde, yalnızca FTND skoru TAPDS skoru ile anlamlı ilişki göstermiştir (B=1.668; p<0.001).

Sonuçlar: Bağımlılığın bir türündeki artış, diğerini de etkiler. Çalışmamızda TAPDS ve FTND puanları arasında anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bu durum, sigara bağımlılığına yönelik müdahalelerde hem fiziksel hem de psikolojik bileşenleri hedef alan bütüncül yaklaşımların önemini vurgulamaktadır.

Anahtar Kelimeler: sigara, bağımlılık, psikolojik bağımlılık, tıp öğrencileri

Referanslar

  1. Turkish Ministry of Health. Global adult tobacco survey Turkey 2012. Ankara: Turkish Ministry of Health; 2014. Report no. 948. Available at: https://havanikoru.saglik.gov.tr/depo/Dokumanlar/Yayinlar/Kuresel_Yetiskin_Tutun_Arastirmasi_Turkiye_Raporu_2012.pdf (Accessed on Jul 17, 2025).
  2. World Health Organization (WHO). WHO report on the global tobacco epidemic, 2023: Protect people from tobacco smoke. Geneva: World Health Organization; 2023. Available at: https://www.who.int/publications/i/item/9789240076101 (Accessed on Jul 17, 2025).
  3. World Health Organization (WHO). WHO global report on trends in prevalence of tobacco use, 2000-2030. Geneva: World Health Organization; 2024. Available at: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/375711/9789240088283-eng.pdf (Accessed on Jul 17, 2025).
  4. Turkish Statistical Institute. Turkey health survey 2022. Ankara: Turkish Statistical Institute; 2022. Available at: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2022-49747 (Accessed on Jul 17, 2025).
  5. Ertas N. Factors associated with stages of cigarette smoking among Turkish youth. Eur J Public Health 2007; 17: 155-161. https://doi.org/10.1093/eurpub/ckl095
  6. Friedman AS. Smoking to cope: Addictive behavior as a response to mental distress. J Health Econ 2020; 72: 102323. https://doi.org/10.1016/j.jhealeco.2020.102323
  7. Pfeffer D, Wigginton B, Gartner C, Morphett K. Smokers’ understandings of addiction to nicotine and tobacco: a systematic review and interpretive synthesis of quantitative and qualitative research. Nicotine Tob Res 2018; 20: 1038-1046. https://doi.org/10.1093/ntr/ntx186
  8. Aveyard P, Raw M. Improving smoking cessation approaches at the individual level. Tob Control 2012; 21: 252-257. https://doi.org/10.1136/tobaccocontrol-2011-050348
  9. Dani JA, De Biasi M. Cellular mechanisms of nicotine addiction. Pharmacol Biochem Behav 2001; 70: 439-446. https://doi.org/10.1016/s0091-3057(01)00652-9
  10. Benowitz NL. Pharmacology of nicotine: addiction, smoking-induced disease, and therapeutics. Annu Rev Pharmacol Toxicol 2009; 49: 57-71. https://doi.org/10.1146/annurev.pharmtox.48.113006.094742
  11. Antonuccio DO, Mosier JM. Smoking (Nicotine dependence). In: Fisher JE, O’Donohue WT, editors. Practitioner’s guide to evidence-based psychotherapy. New York: Springer; 2006: 660-667. https://doi.org/10.1007/0-387-28370-6_66
  12. Ponciano-Rodríguez G, Valerio-Gutiérrez R, Pliego-Rosas C, Córdova-Alcaráz A. Development and evaluation of a new self-rating test to assess the psychological dependence on smoking (TAPDS). J Addict Med Ther 2015; 3: 1016. https://doi.org/10.47739/2333-665X/1016
  13. DiFranza JR, Ursprung WWS, Carson A. New insights into the compulsion to use tobacco from an adolescent case-series. J Adolesc 2010; 33: 209-214. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2009.03.009
  14. Difranza JR, Wellman RJ, Savageau JA. Does progression through the stages of physical addiction indicate increasing overall addiction to tobacco? Psychopharmacology (Berl) 2012; 219: 815-822. https://doi.org/10.1007/s00213-011-2411-4
  15. Bardakci M, Öztora S. Assessment of physiological and psychological dependence on tobacco. Ankara Med J 2023; 23: 441-454. https://doi.org/10.5505/amj.2023.39225
  16. Besson A, Tarpin A, Flaudias V, et al. Smoking prevalence among physicians: a systematic review and meta-analysis. Int J Environ Res Public Health 2021; 18: 13328. https://doi.org/10.3390/ijerph182413328
  17. Avcu B, Ulubaba Z, Ünlü UE, et al. Relationships between smoking and sleep quality, depression, and anxiety among medical students: a cross-sectional study in Türkiye. Turk J Tob Control 2025; 5: 10-22. https://doi.org/10.64511/TJTC.2025.6
  18. Dyrbye LN, Thomas MR, Shanafelt TD. Systematic review of depression, anxiety, and other indicators of psychological distress among U.S. and Canadian medical students. Acad Med 2006; 81: 354-373. https://doi.org/10.1097/00001888-200604000-00009
  19. Kilic H, Pempeci S, Sarikulak E. Attitudes of medical students on smoking. Gazi Med J 2021; 32: 619-624. https://doi.org/10.12996/gmj.2021.141
  20. Uysal MA, Kadakal F, Karşidağ C, Bayram NG, Uysal O, Yilmaz V. Fagerstrom test for nicotine dependence: reliability in a Turkish sample and factor analysis. Tuberk Toraks 2004; 52: 115-121.
  21. Bardakci M, Oztora S, Dagdeviren HN. The reliability and validity analysis of the Turkish version of the Test to Assess the Psychological Dependence on Smoking. Euras J Fam Med 2021; 10: 100-106. https://doi.org/10.33880/ejfm.2021100208
  22. Öncel SY, Gebizlioğlu ÖL, Alioğlu FA. Risk factors for smoking behavior among university students. Turk J Med Sci 2011; 41: 1071-1080. https://doi.org/10.3906/sag-1009-1122
  23. Hezer H, Karalezli A. The effect of psychological dependence on smoking urge and nicotine withdrawal symptoms. Ankara Med J 2019; 19: 700-707. https://doi.org/10.17098/amj.651955
  24. Terzi Ö, Kumcağız H, Terzi M, Dündar C. Cigarette smoking and determination of nicotine dependence levels in university students. Addicta Turk J Addict 2019; 6: 168-181. http://dx.doi.org/10.5152/addicta.2020.19134
  25. Selçuk KT, Avcı D, Mercan Y. Smoking addiction among university students and the willingness and self-efficacy to quit smoking. Clin Exp Health Sci 2017; 8: 36-43.
  26. Demir MS. Sigara bırakma polikliniğine başvuran bireylerin nikotin bağımlılığı ile depresyon-anksiyete arasındaki ilişkisi ve sigara bırakma sonuçlarına etkisi [medical specialization thesis]. Konya: Selcuk University; 2020. Available at: https://acikerisim.selcuk.edu.tr/items/8ef197ca-36bc-4e8c-bb27-1bb55d26ac8d (Accessed on Jul 17, 2025).
  27. Chen A, Machiorlatti M, Krebs NM, Muscat JE. Socioeconomic differences in nicotine exposure and dependence in adult daily smokers. BMC Public Health 2019; 19: 375. https://doi.org/10.1186/s12889-019-6694-4
  28. Parimi N, Bikkina N, Bommireddy VS, Tejaswi M, Edupalli S, Adapa VSK. Assessment of nicotine dependence among cigarette smokers seeking oral health care using Fagerström Test for Nicotine Dependence: a cross-sectional study. J Indian Assoc Public Health Dent 2022; 20: 388-392. https://doi.org/10.4103/jiaphd.jiaphd_16_22
  29. Baspinar MM, Akıllı IK, Kamat S. Structural relationship among mindfulness, perceived stress level, and psychological dependence on smoking. Addicta 2024; 11: 143-149. https://doi.org/10.5152/ADDICTA.2024.23098
  30. Şahin EV, Sunay D, Balcı N, Parbucu M, Mıdık Özpak A, Arslan İ. Approaching nicotine dependency and affecting factors in smoking cessation centers. Ortadoğu Tip Derg 2019; 11: 259-262. https://doi.org/10.21601/ortadogutipdergisi.455447
  31. Canbulat Şahiner N, Şahin A, Aypar Akbağ NN. Examination of university students’ smoking status and smoking addiction attitudes. Journal of Health Sciences and Research 2020; 2: 64-79. https://doi.org/10.46413/boneyusbad.706297
  32. Ünüvar EM, Dişçigil GS. Smoking cessation attempts and associated factors with success – Medical students sample. Jour Turk Fam Phy 2017; 8: 57-65. https://doi.org/10.15511/tjtfp.17.00357
  33. Philip KE, Bu F, Polkey MI, et al. Relationship of smoking with current and future social isolation and loneliness: 12-year follow-up of older adults in England. Lancet Reg Health Eur 2022; 14: 100302. https://doi.org/10.1016/j.lanepe.2021.100302
  34. Pehlivan E. The harmful effects of smoking and factors affecting smoking: maximal voluntary breath-holding time and exercise capacity. Gumushane Univ Health Sci Derg 2024; 13: 599-606. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1369310
  35. da Silva Saraiva AG, Chaves CMCB, Duarte JC, Amaral MOP. Tobacco dependence in nursing students. Rev Enferm Referência 2017; 4: 12. https://doi.org/10.12707/RIV16032
  36. Paz-Ballesteros WC, Zavala-Arciniega L, Gutiérrez-Torres DS, Ponciano-Rodríguez G, Reynales-Shigematsu LM. Evaluation of physical and psychological dependence in Mexican adult smokers, Encodat 2016. Salud Publica Mex 2019; 61: 136-146. https://doi.org/10.21149/9858
  37. Elbi H, Aktas A, Rahman S, Altan S, Ozyurt BC. Self-reported prevalence of tobacco use among university students. Tepecik Train Res Hosp J 2018; 28: 33-38. https://doi.org/10.5222/terh.2018.033
  38. Kutlu R, Demirbaş N, Yazıcı T, Karaoğlu N. Evaluation of the effects of psychological addiction and smoking urge on the success of smoking cessation. Selcuk Med J 2021; 37: 231-237. https://doi.org/10.30733/std.2021.01509

Telif hakkı ve lisans

Telif hakkı © 2025 Yazar(lar). Açık erişimli bu makale, orijinal çalışmaya uygun şekilde atıfta bulunulması koşuluyla, herhangi bir ortamda veya formatta sınırsız kullanım, dağıtım ve çoğaltmaya izin veren Creative Commons Attribution License (CC BY) altında dağıtılmıştır.

Nasıl atıf yapılır

Aslan, A., Kurt, O., & Avcu, B. (2025). Tıp fakültesi öğrencileri arasında psikolojik tütün bağımlılığının değerlendirilmesi: kesitsel bir çalışma. Sağlık için Sigara Alarmı, 1-13. https://doi.org/10.64511/TJTC.2025.20