Öz

Arka Plan: Tütün kullanımı önlenebilir hastalık ve ölümlerin başlıca nedenlerinden biridir. Gençler arasında artan e-sigara kullanımı ise yeni halk sağlığı sorunları yaratmaktadır. Geleceğin hekimleri olan tıp öğrencilerinde tütün kullanımı, bağımlılık ve psikolojik etkilerinin incelenmesi önemlidir. Bu çalışmada tıp öğrencilerinde tütün ve e-sigara kullanım sıklığının belirlenmesi, ilişkili faktörlerin incelenmesi ve bağımlılık ile depresyon durumlarının değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Yöntemler: 2025 yılında Gülhane Tıp Fakültesi öğrencileri (n=496) arasında kesitsel anket uygulanmıştır. Anket; sosyodemografik özellikler, tütün ve e-sigara kullanımı, öz-bildirim bağımlılık durumu ve Beck Depresyon Envanteri’ni içermiştir. Verilerin analizinde sayısal değişkenler için Student’s t-testi veya Mann–Whitney U testi; kategorik değişkenler için ise Pearson ki-kare, Yates düzeltmeli ki-kare ve Fisher’s exact test kullanılmıştır. Tütün kullanımıyla ilişkili bağımsız belirleyicileri saptamak amacıyla çok değişkenli ikili lojistik regresyon analizi uygulanmıştır. Anlamlılık düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmiştir.

Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 22,6 yıl olup %50’si erkektir. Öğrencilerin %26’sı tütün, %5,2’si e-sigara kullanmaktadır. En sık kullanılan ürünler sigara (%98,4) ve e-sigara (%20,2) olmuştur. Tütün kullanımı erkeklerde, yüksek BKİ’ye ve ailede tütün öyküsüne sahip olanlarda daha yüksektir. Tüm tütün kullanıcıları kendilerini bağımlı olarak tanımlamıştır. E-sigara kullanımında en sık neden hoş tat ve sigarayı bırakma isteği olmuştur. Kronik hastalık oranı e-sigara kullanıcılarında daha yüksektir. Depresyon puanları minimal düzeyde olup gruplar arasında anlamlı fark bulunmamıştır.

Sonuçlar: Tütün ve e-sigara kullanımı tıp öğrencileri arasında yaygındır ve çeşitli sosyodemografik faktörlerle ilişkilidir. Kendi beyanlarına göre bağımlılık oranının yüksek olması, tıp eğitimi almış bir nüfusta bile nikotinin bağımlılık yapıcı özelliğini yansıtıyor olabilir. E-sigara güvenliğine dair yanlış algılar; önleyici stratejiler, üniversite temelli tütün kontrol programları ve tıp eğitimine bağımlılık farkındalığının entegre edilmesi konusunda potansiyel eksiklikleri göstermektedir.

Anahtar Kelimeler: tütün, e-sigara, tıp öğrencileri, bağımlılık, depresyon

Referanslar

  1. American Psychiatric Association. Diagnostic and statistical manual of mental disorders. 5th ed. Arlington: American Psychiatric Association; 2013. https://doi.org/10.1176/appi.books.9780890425596
  2. World Health Organization. Tobacco. 2025. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/tobacco (Accessed on Aug 10, 2025).
  3. Türkiye İstatistik Kurumu. Türkiye Sağlık Araştırması 2022. 2022. Available at: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Turkiye-Saglik-Arastirmasi-2022-49747 (Accessed on Aug 10, 2025).
  4. T.C. Sağlık Bakanlığı. Türkiye hanehalkı sağlık araştırması bulaşıcı olmayan hastalıkların risk faktörleri prevalansı 2023. Available at: https://hsgm.saglik.gov.tr/media/attachments/2025/05/12/turkiye-hanehalki-saglik-arastirmasi-2023.pdf (Accessed on Aug 10, 2025).
  5. Feng H, Li Z, Zheng R. The global burden of chronic respiratory diseases attributable to tobacco from 1990 to 2021: a global burden of disease study 2021. BMC Public Health 2025; 25: 456. https://doi.org/10.1186/s12889-025-21680-0
  6. Zhu X, Chen L, Yang X, et al. Global, regional, and national trends in tobacco-induced cardiovascular disease burden for 1990-2021 with projections to 2045: a comprehensive analysis based on the Global Burden of Disease Study 2021. Tob Induc Dis 2025; 23: 63. https://doi.org/10.18332/tid/204008
  7. Köseoğlu E, Uğur F, Saraymen R, Canatan H, Coskun A, Bilgen M. Elektronik sigara kullanımına objektif bakış. Cukurova Med J 2014; 39: 572-580. https://doi.org/10.17826/cutf.86547
  8. Chun LF, Moazed F, Calfee CS, Matthay MA, Gotts JE. Pulmonary toxicity of e-cigarettes. Am J Physiol Lung Cell Mol Physiol 2017; 313: L193-L206. https://doi.org/10.1152/ajplung.00071.2017
  9. O’Brien D, Long J, Quigley J, Lee C, McCarthy A, Kavanagh P. Association between electronic cigarette use and tobacco cigarette smoking initiation in adolescents: a systematic review and meta-analysis. BMC Public Health 2021; 21: 954. https://doi.org/10.1186/s12889-021-10935-1
  10. T.C. Resmi Gazete. 4207 Sayılı Tütün Ürünlerinin Zararlarının Önlenmesi ve Kontrolü Hakkında Kanun. 2013. Available at: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/06/20130611-1.htm (Accessed on Aug 10, 2025).
  11. T.C. Cumhurbaşkanlığı. Cumhurbaşkanı Kararı. Available at: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/02/20200225-23.pdf (Accessed on Aug 10, 2025).
  12. http://Haberler.com. Türkiye’de gençler arasında elektronik sigara kullanımı artıyor. Available at: https://www.haberler.com/saglik/turkiye-de-gencler-arasinda-elektronik-sigara-kullanimi-artiyor-18688426-haberi/ (Accessed on Aug 10, 2025).
  13. Adams S. Psychopharmacology of tobacco and alcohol comorbidity: a review of current evidence. Curr Addict Rep 2017; 4: 25-34. https://doi.org/10.1007/s40429-017-0129-z
  14. Montanari C, Secci ME, Driskell A, McDonald KO, Schratz CL, Gilpin NW. Chronic nicotine increases alcohol self-administration in adult male Wistar rats. Psychopharmacology (Berl) 2021; 238: 201-213. https://doi.org/10.1007/s00213-020-05669-8
  15. Türkiye Psikiyatri Derneği. Nikotin (sigara) bağımlılığı. Available at: https://psikiyatri.org.tr/halka-yonelik/46/nikotin-sigara-bagimliligi (Accessed on Aug 10, 2025).
  16. Luger TM, Suls J, Vander Weg MW. How robust is the association between smoking and depression in adults? a meta-analysis using linear mixed-effects models. Addict Behav 2014; 39: 1418-1429. https://doi.org/10.1016/j.addbeh.2014.05.011
  17. Akgöz E. Nikotin (sigara) bağımlılığının anksiyete ve depresyonla ilişkisi. Topkapı Sosyal Bilimler Dergisi 2025; 4: 170-185. https://doi.org/10.15659/tjss.2025.018
  18. Beck AT, Ward CH, Mendelson M, Mock J, Erbaugh J. An inventory for measuring depression. Arch Gen Psychiatry 1961; 4: 561-571. https://doi.org/10.1001/archpsyc.1961.01710120031004
  19. Hisli N. Beck depresyon envanterinin üniversite öğrencileri için geçerliği, güvenirliği. Psikoloji Dergisi 1989; 7: 3-13.
  20. Avcu B, Ulubaba Z, Ünlü UE, et al. Relationships between smoking and sleep quality, depression, and anxiety among medical students: a cross-sectional study in Türkiye. Turk J Tob Control 2025; 5: 10-22. https://doi.org/10.64511/TJTC.2025.6
  21. Aslan D, Ay P, Raymond K, et al. Medical students’ tobacco consumption status and experiences with smoke-free law violations in enclosed spaces in Türkiye and Northern Cyprus. Thorac Res Pract 2025; 26: 48-54. https://doi.org/10.4274/ThoracResPract.2024.24084
  22. Ataoğlu BN, Topuzoğlu A, Çakmak B, et al. İstanbul’da bir tıp fakültesindeki öğrencilerin sigara ve alkol kullanım durumları ve etkileyen değişkenler. Firat Tip Derg 2024; 29: 227-234.
  23. Tharu RP, Mahatra RS, Tharu AC. Prevalence of tobacco use and its associated factors among adolescent students in Nepal. Popul Med 2025; 7: 1-10. https://doi.org/10.18332/popmed/201373
  24. Alvear-Galindo MG, Yamamoto-Kimura LT, Morán-Álvarez IC, et al. Tobacco use, alcohol consumption and family history, such as risk of chronic disorders in university students. Rev Med Hosp Gen Mex 2015; 78: 67-72. https://doi.org/10.1016/j.hgmx.2015.03.008
  25. Rizvi L, Ashraf S, Ahmed M, et al. Respiratory health and underlying tobacco use motives among cigarette smokers and hubble-bubble pipe consumers: a comparative study. Am J Health Educ 2024; 56: 389-399. https://doi.org/10.1080/19325037.2024.2396583
  26. Dare S, Mackay DF, Pell JP. Correction: Relationship between smoking and obesity: a cross-sectional study of 499,504 middle-aged adults in the UK general population. PLoS One 2017; 12: e0172076. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0172076
  27. Ginawi IA, Bashir AI, Alreshidi YQ, et al. Association between obesity and cigarette smoking: a community-based study. J Endocrinol Metab 2016; 6: 149-153. http://dx.doi.org/10.14740/jem378e
  28. Chen Z, Lu N, Li X, et al. The effect of a caffeine and nicotine combination on nicotine withdrawal syndrome in Mice. Nutrients 2024; 16: 3048. https://doi.org/10.3390/nu16183048
  29. Swanson JA, Lee JW, Hopp JW. Caffeine and nicotine: a review of their joint use and possible interactive effects in tobacco withdrawal. Addict Behav 1994; 19: 229-256. https://doi.org/10.1016/0306-4603(94)90027-2
  30. Tüzün E, Ağlar İ, Çakmak İ, et al. Tıp fakültesi öğrencilerinin elektronik sigara kullanımına ilişkin tutumları, davranışları ve ilişkili faktörler. Izmir Gogus Hastan Derg 2024; 38: 1-36.
  31. Sağlık Bilimleri Üniversitesi. Senato kararı. Available at: https://sbu.edu.tr/uploads/7c8ef55f-a774-7277-092e-3a0814c9d6d1/33_02_senato_karari_dumansiz_universite_uygulama_talimatnamesi.pdf_f47aa8.pdf (Accessed on Aug 25, 2025).
  32. Collins L, Glasser AM, Abudayyeh H, Pearson JL, Villanti AC. E-cigarette marketing and communication: how e-cigarette companies market e-cigarettes and the public engages with e-cigarette information. Nicotine Tob Res 2019; 21: 14-24. https://doi.org/10.1093/ntr/ntx284
  33. University of Bath. E-cigarettes: marketing - tobacco tactics. 2025. Available at: https://www.tobaccotactics.org/article/e-cigarettes-marketing/ (Accessed on Aug 11, 2025).
  34. Haque E, Islam A. Tobacco industry’s tactics in e-cigarette market expansion in Bangladesh. Tob Induc Dis 2025; 23: A241. https://www.tobaccoinduceddiseases.org/Tobacco-industry-s-tactics-in-e-cigarette-market-expansion-in-Bangladesh,206849,0,2.html
  35. Hartmann-Boyce J, McRobbie H, Butler AR, et al. Electronic cigarettes for smoking cessation. Cochrane Database Syst Rev 2021; 9: CD010216. https://doi.org/10.1002/14651858.CD010216.pub6
  36. Lindson N, Butler AR, McRobbie H, et al. Electronic cigarettes for smoking cessation. Cochrane Database Syst Rev 2025; 1: CD010216. https://doi.org/10.1002/14651858.CD010216.pub9
  37. Cao Y, Wu D, Ma Y, et al. Toxicity of electronic cigarettes: a general review of the origins, health hazards, and toxicity mechanisms. Sci Total Environ 2021; 772: 145475. https://doi.org/10.1016/j.scitotenv.2021.145475
  38. Centers for Disease Control and Prevention. Outbreak of lung injury associated with the use of e-cigarette, or vaping, products. 2020. Available at: https://archive.cdc.gov/www_cdc_gov/tobacco/basic_information/e-cigarettes/severe-lung-disease.html (Accessed on Aug 10, 2025).
  39. Kuss DJ, Griffiths MD, Karila L, Billieux J. Internet addiction: a systematic review of epidemiological research for the last decade. Curr Pharm Des 2014; 20: 4026-4052. https://doi.org/10.2174/13816128113199990617
  40. Montag C, Bey K, Sha P, et al. Is it meaningful to distinguish between generalized and specific internet addiction? Evidence from a cross-cultural study from Germany, Sweden, Taiwan and China. Asia Pac Psychiatry 2015; 7: 20-26. https://doi.org/10.1111/appy.12122
  41. Fluharty M, Taylor AE, Grabski M, Munafò MR. The association of cigarette smoking with depression and anxiety: a systematic review. Nicotine Tob Res 2017; 19: 3-13. https://doi.org/10.1093/ntr/ntw140
  42. Benowitz NL. Nicotine addiction. N Engl J Med 2010; 362: 2295-2303. https://doi.org/10.1056/NEJMra0809890
  43. Hu Z, Cui E, Chen B, Zhang M. Association between cigarette smoking and the risk of major psychiatric disorders: a systematic review and meta-analysis in depression, schizophrenia, and bipolar disorder. Front Med (Lausanne) 2025; 12: 1529191. https://doi.org/10.3389/fmed.2025.1529191
  44. Raffetti E, Andersson F, Donato F, et al. No association of cigarette smoking and depressive symptoms with cortisol concentration in adolescents. Results from a population-based Swedish cohort. Psychiatry Res 2021; 301: 113968. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2021.113968

Telif hakkı ve lisans

Telif hakkı © 2025 Yazar(lar). Açık erişimli bu makale, orijinal çalışmaya uygun şekilde atıfta bulunulması koşuluyla, herhangi bir ortamda veya formatta sınırsız kullanım, dağıtım ve çoğaltmaya izin veren Creative Commons Attribution License (CC BY) altında dağıtılmıştır.

Nasıl atıf yapılır

Arslan, A., Koral, E., Öztürk, İ., Güneş, İ. S., Özbeyaz, Ç., Özmen, E. N., Aygar, H., & Şirin, H. (2025). Tıp fakültesi öğrencilerinin tütün ürünleri ve elektronik sigara kullanım alışkanlıkları: Bağımlılık türleri ve depresyon ile ilişkisinin değerlendirilmesi. Sağlık için Sigara Alarmı, 1-16. https://doi.org/10.64511/TJTC.2025.29